Những điểm lưu ý về bảo hiểm y tế cho người lao động nước ngoài từ ngày 01/07/2025
2025/07/23
- Huynh Minh Trang
Bảo hiểm y tế (BHYT) là hình thức bảo hiểm bắt buộc theo quy định của Luật bảo hiểm y tế để chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện. Mục tiêu của bảo hiểm y tế là giúp làm giảm gánh nặng tài chính cho người tham gia BHYT khi thăm khám chữa bệnh. Trước đây, tuy không có quy định riêng về nghĩa vụ tham gia bảo hiểm y tế của người lao động nước ngoài (NLĐNN) làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động (HĐLĐ), nhưng thực tế NLĐNN thuộc đối tượng tham gia BHYT bắt buộc. Từ tình hình này, Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi năm 2024 (dưới đây gọi là Luật sửa đổi) sẽ có nhiều thay đổi liên quan đến việc tham gia BHYT bắt buộc, trong đó làm rõ quy định đối với NLĐNN tại Việt Nam. Báo cáo này sẽ tổng hợp và phân tích một số điểm cần lưu ý liên quan đến chính sách BHYT áp dụng cho NLĐNN theo quy định mới.
1. Đối tượng tham gia
Luật BHYT 2014 không có quy định riêng cho đối tượng tham gia BHYT bắt buộc là người nước ngoài, do đó đối tượng này được xác định theo điều kiện tương đương với NLĐ Việt Nam: làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ có thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên.
Luật BHYT sửa đổi năm 2024 đã làm rõ đối tượng NLĐNN tham gia BHYT bắt buộc và thống nhất điều kiện tham gia với BHXH. Theo đó, NLĐ nước ngoài thuộc đối tượng tham gia BHYT bắt buộc khi làm việc tại Việt Nam theo HĐLĐ xác định thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên, ngoại trừ 3 trường hợp sau:
・Di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp (theo hình thức làm việc trên GPLĐ)
・Đã đủ tuổi nghỉ hưu tại thời điểm giao kết HĐLĐ
Độ tuổi nghỉ hưu đang được điều chỉnh theo lộ trình như sau:
・Đối với nam: năm 2025 là 61 tuổi 3 tháng; mỗi năm tăng 3 tháng đến khi đạt 62 tuổi vào năm 2028
・Đối với nữ: năm 2025 là 56 tuổi 8 tháng; mỗi năm tăng 4 tháng đến khi đạt 60 tuổi vào năm 2035
・Trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác.
Hiện nay, Việt Nam đã đạt được thỏa thuận tránh đóng BHXH 2 lần với Hàn Quốc và hiện tại đang trong quá trình đàm phán với Nhật Bản.
Ngoài ra, luật có quy định bổ sung 2 đối tượng tham gia BHYT bắt buộc như sau:
(1) Người quản lý doanh nghiệp, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp, thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên không hưởng tiền lương;
(2) Người lao động làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất.
Luật BHYT sửa đổi không nêu rõ các nhóm đối tượng này có bao gồm NLĐNN hay không, đồng thời chưa có thêm hướng dẫn về tiền lương, cách thức tham gia đối với nhóm 1 (không hưởng tiền lương), cũng như “tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thấp nhất” là bao nhiêu để xác định đối tượng nhóm 2 (làm việc không trọn thời gian), do đó các doanh nghiệp cần lưu ý nên xác nhận với cơ quan bảo hiểm quản lý trước khi áp dụng.
Trường hợp NLĐNN ký nhiều HĐLĐ với nhiều NSDLĐ, theo quy định Luật BHYT 2014 hiện hành, BHYT được tham gia theo HĐLĐ có mức tiền lương cao nhất, tuy nhiên tại Luật sửa đổi, việc tham gia BHYT trong trường hợp này sẽ theo HĐLĐ tham gia BHXH (tức là tham gia BHXH và BHYT theo HĐLĐ giao kết đầu tiên). Đây cũng là điểm mới của Luật BHYT sửa đổi so với quy định cũ.
2. Tỷ lệ tham gia và tiền lương tính đóng BHYT
Trường hợp NLĐNN thuộc đối tượng tham gia BHYT, mức tham gia BHYT hàng tháng bằng 4,5%, trong đó NSDLĐ đóng 3% và NLĐ đóng 1,5%, tương tự như NLĐVN.
Dưới đây là bảng tỷ lệ tham gia các loại BHXH bắt buộc, bao gồm BHYT đối với người nước ngoài:
| Chế độ bảo hiểm bắt buộc | Công ty đóng | NLĐNN đóng | |
| Bảo hiểm xã hội | Hưu trí | 14% | 8% |
| Ốm đau – Thai sản | 3% | – | |
| Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp | 0,5% | – | |
| Bảo hiểm y tế | 3% | 1,5% | |
| Tổng | 20,5% | 9,5% | |
| 30% | |||
Tiền lương tháng tính đóng BHYT, BHXH bắt buộc là tiền lương trên HĐLĐ với công ty Việt Nam, bao gồm:
・Mức lương theo công việc hoặc chức danh;
・Các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ;
・Các khoản bổ sung xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương.
Thông thường, các khoản phụ cấp tính đóng BHYT cho NNN bao gồm: trợ cấp trách nhiệm, trợ cấp chức vụ,…
Những khoản trợ cấp, bổ sung không tính đóng BHYT bao gồm: trợ cấp chuyển vùng một lần, tiền vé máy bay, tiền thưởng theo kết quả sản xuất kinh doanh; tiền ăn, trợ cấp đi lại, điện thoại, tiền nhà ở, tiền học cho con,…
Theo quy định, mức tiền lương tháng tối đa để tính số tiền đóng BHYT là 20 lần mức tham chiếu, và mức tham chiếu hiện nay tạm thời áp dụng từ ngày 01/07/2025 bằng mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng/tháng, do đó mức tiền lương tối đa để tính đóng BHYT sẽ là 46.800.000 đồng/tháng.
Mức tham chiếu sẽ được Chính phủ sẽ quy định và được điều chỉnh điều chỉnh dựa trên sự tăng trưởng của chỉ số giá tiêu dùng và nền kinh tế, đảm bảo sự phù hợp với ngân sách nhà nước và quỹ bảo hiểm.
3. Quyền lợi và chế độ hưởng
NLĐNN tham gia BHYT sẽ được cấp thẻ BHYT và hưởng các quyền lợi theo phạm vi hưởng BHYT khi khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế Việt Nam tương tự như người lao động Việt Nam như sau:
・Trường hợp cấp cứu (đúng/trái tuyến): BHYT chi trả 80%, NLĐ tự chi trả 20%;
・Trường hợp điều trị đúng tuyến (ngoại trú/nội trú): BHYT chi trả 80%, NLĐ tự chi trả 20%;
・Trường hợp điều trị trái tuyến (nội trú): tùy vào phân cấp cơ sở KCB, thông thường BHYT sẽ chi trả 40%, NLĐ tự chi trả 60%.
Sau khi báo tăng bảo hiểm, công ty có trách nhiệm đăng ký cơ sở khám chữa bệnh (KCB) ban đầu cho NLĐNN dựa trên danh sách cơ sở KCB được ban hành tại thời điểm đăng ký, tên cơ sở KCB ban đầu này sẽ được ghi trên thẻ BHYT. NLĐNN khi đi khám tại cơ sở KCB ghi trên thẻ BHYT thì được coi là khám đúng tuyến, khám tại các cơ sở KCB khác thì được coi là trái tuyến.
Lưu ý: BHYT không chi trả trong trường hợp điều trị ngoại trú trái tuyến hoặc khám sức khỏe định kỳ/ khám sức khỏe tổng quát.
Về phạm vi được hưởng, khi sử dụng thẻ BHYT để KCB, NLĐNN sẽ được chi trả các chi phí theo phạm vi hưởng như: dịch vụ kỹ thuật y tế, thuốc, thiết bị y tế, máu, chế phẩm máu, khí y tế, vật tư, dụng cụ, công cụ, hóa chất sử dụng trong khám bệnh, chữa bệnh thuộc phạm vi thanh toán của quỹ bảo hiểm y tế.
Trên thực tế, NLĐNN thường ít khi khám chữa bệnh và sử dụng quyền lợi về BHYT tại các bệnh viện công tại Việt Nam do còn lo lắng về chất lượng dịch vụ, rào cản ngôn ngữ, cũng như chưa nắm rõ các quyền lợi nên trên nên hầu như vẫn đang thực hiện khám chữa bệnh và điều trị tại các cơ sở quốc tế.
Kết luận:
Trong báo cáo này, chúng tôi đã tổng hợp một số quy định mới cũng như những lưu ý về BHYT cho NLĐNN tại Việt Nam. Trước khi Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi năm 2024 chính thức có hiệu lực vào ngày 1/7/2025, các doanh nghiệp sử dụng NLĐNN cần lưu ý cập nhật những quy định trên, nhằm đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và cũng như hướng dẫn NLĐNN sử dụng quyền lợi khi tham gia BHYT.
Tài liệu tham khảo:
・Luật Bảo hiểm y tế 2014
・Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi 2024
・Nghị định 135/2020/NĐ-CP
・Nghị định 73/2024/NĐ-CP
・Thông tư 06/2021/TT-BLĐTBXH
